Алжырскае выданне Menadefense апублікавала інфармацыю, згодна з якой ва Украіну з Марока адправяцца некалькі дзясяткаў танкаў Т-72Б. Пры гэтым краінай, якая калісьці прадала ў Марока гэтыя танкі, названая Беларусь. Інфармацыя шырока разышлася па медыя, але не была ні пацверджаная, ні абвергнутая, а спасылкі на свае крыніцы выданне не падало. Мы паспрабавалі разабрацца самастойна.
Што вядома
Выданне звярнула ўвагу на фота танкаў, зробленыя падчас візіту прэм’ер-міністра Чэхіі Пятра Фіялы на завод мясцовай кампаніі «Экскалібур». Там мадэрнізуюцца машыны, якія затым адправяцца на фронт расійска-ўкраінскай вайны. На думку аўтара, гэта Т-72Б арміі Марока — ён мяркуе, што паўночнаафрыканская краіна перадала як мінімум частку сваіх танкаў УСУ.
Пры гэтым у мараканскіх войсках, як піша Menadefense, налічваецца 148 адзінак Т-72Б (з іх 12 камандзірскіх Т-72БК), усе яны былі прададзеныя гэтай краіне Беларуссю ў 1999−2000 гадах. Брыгада, узброеная гэтымі машынамі, базавалася на поўначы Марока, каб у выпадку чаго супрацьстаяць бранятанкавым часткам Алжыра.
На адным са здымкаў — танк у працэсе мадэрнізацыі: відаць, што першапачаткова ён быў пафарбаваны ў «пустынны» (бэжавы) камуфляж, аднак у працэсе даводкі колер змянілі на зялёны — падобна, для выкарыстання ва Украіне.
На іншым фота відаць ужо цалкам дапрацаваны танк, на якім распісваецца чэшскі прэм’ер.
Паводле аўтара Menadefense, рашэнне перадаць машыны Марока прыняло ў выніку ціску заходніх краін на сустрэчы на авіябазе «Рамштайн» (ФРГ) у красавіку 2022 года (мерапрыемства праводзілася з мэтай скаардынаваць аказанне падтрымкі Украіне). Мараканцы ўдзельнічалі ў ім разам з яшчэ адной паўночнаафрыканскай краінай, Тунісам, піша выданне.
Раней сапраўды з’яўлялася інфармацыя, што Марока адправіць украінцам запчасткі для танкаў Т-72Б і Т-72БК з наяўных у краіны запасаў. Аднак пра пастаўку машын у сабраным выглядзе нічога вядома не было.
Беларусь сапраўды прадавала зброю ў Марока? Адкуль у нас столькі баявой тэхнікі?
Мяркуючы з усяго — так, прадавала. Беларусь атрымала ў спадчыну без перабольшання велізарныя запасы ўзбраенняў ад Савецкага Саюза, ваенна-прамысловы комплекс якога заўсёды фінансаваўся шчодра і дазваляў выпускаць велізарныя аб’ёмы больш-менш сучаснай зброі. Так, у 1990 годзе ў распараджэнні Беларускай ваеннай акругі (адной з самых магутных у СССР, пазней на яго аснове і была створаная армія нашай краіны) было 3457 танкаў, 3824 бронемашыны, 1562 гарматы калібрам больш 100 міліметраў, 390 самалётаў, 79 верталётаў і 81 ядзерны зарад.
Пры жаданні такой колькасцю зброі можна было забяспечыць войска, якое стала б адным з наймагутнейшых на планеце. Перашкодаў на шляху ператварэння ў ваенную звышдзяржаву было дзве: няма навошта і няма на што.
Таму ў Беларусі пачаліся масавыя скарачэнні ўзбраенняў. Прычым калі ядзерныя зарады вывозіліся ў Расію, то большую частку звычайнай зброі можна было папросту прадаць — тым больш што пакупнікоў, якія хацелі набыць далёка не найгоршую ў свеце савецкую зброю, хапала.
Падобна, першы продаж узбраенняў Беларуссю за мяжу адбыўся ў 1993 годзе, калі ў Анголу адправілася 21 баявая машына пяхоты БМП-1. Гэтая пастаўка аказалася толькі пачаткам — ужо ў 1996 годзе Беларусь, якая амаль не вырабляла ўласных узбраенняў з нуля, увайшла ў дзясятку найбуйнешых экспарцёраў зброі і баявой тэхнікі ў свеце (акрамя нашай краіны з былога СССР у гэтым спісе аказаліся толькі Расія і Украіна).
У Перу Беларусь прадавала знішчальнікі МіГ-29, у Кот-д'Івуар — штурмавікі Су-25 (тамсама служылі па нейкіх дамоўленасцях і беларускія пілоты, адзін з іх два гады таму завочна быў асуджаны на пажыццёвае зняволенне за ракетна-бомбавы ўдар па французскіх вайскоўцах у 2004 годзе — ён пілатаваў акурат Су-25), у мноства іншых краін — боепрыпасы і іншыя ўзбраенні.
З часам беларускія збройнікі пачалі прадукаваць уласныя вырабы, якія адпраўляліся на экспарт у іншыя дзяржавы, альбо мадэрнізаваць савецкую тэхніку. Мы ўжо згадвалі, напрыклад, як савецкі комплекс СПА С-125 паляпшалі па дзвюх розных праграмах дзве беларускія кампаніі і ўзбройвалі імі Туркменістан, Казахстан і Азербайджан.
Часам выбухалі скандалы: так, у 2002 годзе карэспандэнт «Радыё Свабода» Джэфры Донаван пісаў пра продаж Беларуссю і Украінай сістэм СПА рэжыму Садама Хусэйна ў Іраку, які знаходзіўся тады пад жорсткімі санкцыямі. Паводле журналіста, пастаўкі гэтых сістэм дазвалялі збіваць лётныя апараты ў «беспалётных зонах», якія з’явіліся над Іракам у 90-х гадах, а зенітчыкаў-іракцаў вучылі беларусы.
Другі скандал быў звязаны з пастаўкамі ўзбраенняў праціўніку Расіі — сірыйскай апазіцыі, якая супрацьстаяла прарасійскаму дыктатару Башару Асаду, ужо ў другой палове дзясятых гадоў. Тады, мяркуючы з усяго, Беларусь праз Балгарыю пастаўляла ў Сірыю супрацьтанкавыя ракетныя комплексы. Улічваючы, што Крэмль перапраўляў Асаду танкі (а таксама выкарыстоўваў там свае ўласныя машыны аж да Т-90), цалкам імаверна, што былі выпадкі, калі беларускай зброяй вёўся агонь па расійскіх цэлях.
Ужо пасля пачатку расійскага ўварвання ва Украіну стала вядома, што Мінск у 2015−2020 гадах пастаўляў у Балгарыю боепрыпасы, якія потым пайшлі ўкраінцам.
Пры гэтым Расія таксама купляла беларускую ваенную тэхніку (хоць Масква таксама была найбуйнейшым экспарцёрам зброі). Так, расійскія комплексы «Іскандэр», С-400 і многія іншыя перасоўваліся на шасі Мінскага завода колавых цягачоў, а танкі Т-72Б3 выкарыстоўвалі і выкарыстоўваюць прыцэлы «Хвоя-У» вытворчасці сталічнага прадпрыемства «Пеленг» (наогул вялікая частка прадукцыі гэтага прадпрыемства ідзе ў Расію, дзе карыстаецца вялікім попытам).
Канструктарскае бюро «Радар» пастаўляла ў розныя краіны сістэмы радыёэлектроннай барацьбы і радыёлакацыі. Часам Беларусь нават наладжвала вытворчасць распрацаванай унутры краіны прадукцыі за мяжой па ліцэнзіі — да прыкладу, прыцэлаў для гранатамётаў РПГ-32, якія вырабляюцца ў Іярданіі.
Словам, экспарт зброі з Беларусі цягам дзесяцігоддзяў быў шырокім і разнастайным, аж да шыцця вайсковай формы на экспарт.
Пры гэтым Марока было пакупніком беларускай зброі толькі двойчы. Абодва разы ў гэтую паўночнаафрыканскую краіну пастаўлялі танкі Т-72Б — гэтых машын у РБ было некалькі версій, і менавіта яны, нягледзячы на значныя аб’ёмы экспарту, застаюцца сёння самымі шматлікімі ў краіне. У Марока адправілася не менш за 100 танкаў, прычым, мяркуючы з усяго, па вельмі нізкай цане — усяго 250 тысяч даляраў за штуку. Для разумення рэальнага кошту машын: у 1997 годзе з’явілася інфармацыя пра продаж Беларуссю Венгрыі танкаў Т-72 невядомай версіі (але яны не маглі быць навейшыя, чым Т-72Б) па мільёне даляраў за штуку — і нават тады журналісты адзначалі, што гэтая цана вельмі нізкая, а супрацоўнікі Мінабароны Расіі сцвярджалі, што танк каштуе «не менш за два мільёны».
У 2019 годзе ў твітары мараканскай арміі з’явіліся звесткі, што атрыманыя з Беларусі Т-72Б мадэрнізуюць з устаноўкай на іх цеплавізійных прыцэлаў (якія дазваляюць страляць ноччу). У пасце была названая і колькасць пастаўленых з нашай краіны машын — прыкладна 150 (што практычна супадае з лічбамі, названымі Menadefense).
Moroccan Armed Forces 🇲
MAF T-72 B/BK Tank
FYI, after the purchase of our ~ 150 T-72's from Belarus, we upgraded them in Morocco with some French technology, including Long range thermal imagers — CATHERINE FC, among others enhancement. #المغرب#الصحراء_المغربية pic.twitter.com/wkYhyMHYgd
— ۞ Kingdom of Morocco Armies-جيوش المملكة المغربية (@MoorishFighter) April 27, 2021
Атрымліваецца, Марока сапраўды паставіла беларускія танкі Украіне?
Падобна да таго, што не. Прынамсі, машыны, заўважаныя ў Чэхіі аўтарам артыкула на Menadefense, да мараканскіх танкаў ніякага дачынення не маюць — бо не з’яўляюцца версіяй Т-72Б (або Т-72БК). Гэта вельмі добра відаць — яшчэ раз прыгледзімся да фота, а менавіта да ніжняй часткі вежы.
І на здымку танка ў працэсе мадэрнізацыі, і на здымку ўжо гатовай машыны ясна відаць, што зазор паміж вежай і корпусам танка вельмі малы. Па гэтай невялікай дэталі можна адназначна канстатаваць: перад намі не Т-72Б. Зараз патлумачым, у чым рэч.
Раннія версіі Т-72 (немадэрнізаваны танк, першая палепшаная версія Т-72А і экспартная мадыфікацыя Т-72М) мелі прамую форму вежы ў ніжняй частцы, не моцна адлеглую ад корпуса. Гэта звязана з тым, што іх браня рабілася або толькі з сталі, або са сталі, алюмінію і пясчаных стрыжняў. А версія Т-72Б браніравалася ўжо інакш — у абарону дадаваліся адбівальныя элементы з гумовай праслойкай (так званыя супрацькумулятыўныя сэндвічы). Стойкасць перад трапляннем снарадаў у версіі Б узрасла, але вырас і памер вежы, так што давялося мяняць яе форму — у ніжняй частцы з’явіўся вельмі прыкметны скос, або, як яго яшчэ называюць, заман (гэта было зроблена, каб вежа лёгка круцілася, не кранаючы корпус).
Менавіта заман вежы, вельмі добра бачны на любых версіях Т-72Б, дазваляе лёгка адрозніць гэтую мадэрнізацыю ад ранейшых версій.
На заўважаных жа ў Чэхіі асобніках ніякага замана няма — то-бок перад намі Т-72А або Т-72М. Мараканская армія такіх танкаў ніколі не мела, так што гэта дакладна не машыны з Марока.
Паставіць танкі Т-72А або Т-72М Украіне маглі некаторыя іншыя краіны (да прыкладу, гэтыя версіі яшчэ вясной перадавала УСУ Польшча). А ў снежні ўкраінскі партал «Мілітарны» пісаў, што ў 2023 годзе Кіеў можа атрымаць 30 мадэрнізаваных у Чэхіі танкаў Т-72. Вось фота аднаго з іх.
Як бачым, ніякага замана ў ніжняй частцы вежы няма — гэта Т-72А або Т-72М. Таму з вельмі высокай ступенню імавернасці можна сцвярджаць, што на фота з сайта Menadefense не танкі, адпраўленыя Украіне з Марока, — тым больш што мараканцы абяцалі паставіць запчасткі, а не цэлыя машыны.
Якой дзяржаве належалі мадэрнізаваныя ў Чэхіі танкі раней, незразумела. Расійскія СМІ яшчэ ў снежні мінулага года пісалі, што Кіеў можа атрымаць мадэрнізаваныя Т-72М, прызначаныя для адной з афрыканскіх краін (магчыма, машына на адным з фота з вежай, афарбаваная ў «пустынны» камуфляж, — якраз з іх). Аднак гэта не Марока. Адпаведна, і да танкаў, пастаўленых з Беларусі ў 1999−2001 гадах, машыны дачынення не маюць.
Чытайце таксама
