Увесь гэты год у TikTok не сціхае трэнд: жанчыны па ўсім свеце посцяць відэа, у якіх прызнаюцца, што хочуць знайсці lazy girl job («працу для лянівых дзяўчат») ці ўжо гэта зрабілі. Але што гэта значыць? Пры чым тут дзяўчаты і пра якія тэндэнцыі на рынку працы можа казаць? «Люстэрка» даведалася ў кар’ернай кансультанткі Таццяны Дзямчук.
«Праца для лянівых дзяўчат — мая любімая: усё, што я раблю, — гэта капіюю і ўстаўляю тэкст для аднолькавых лістоў, раблю 3−4 званкі, бяру 30-хвілінныя перапынкі 8 раз на дзень і атрымліваю добрую зарплату», — на фоне гэтага надпісу маладая жанчына есць пончык, п’е каву і глядзіць у манітор, седзячы ў офісе. Так выглядае адзін з папулярных ціктокаў на тэму lazy girl job: ён набраў ужо амаль 5,5 мільёна праглядаў.
@victoriacarmonar me traen desayuno, hacen mi trabajo por mi y me suben el autoestima diario 🥰📈💻 (llevaba tiempo en borrador, gad ya no trabajo) #parati #viral #comedia #humordeoficina #fyp #foryou #lazygirljob #officelife #corporate #corporategirlies #9to5 #xyzbca ♬ how i love being a woman — editdiaary
У каментарах жанчыны адзначаюць, што таксама хацелі б такую працу, дадаючы, што замест гэтага яна ў іх «разумова, фізічна і эмацыйна цяжкая». А іншыя хваляцца, што ўжо ўладкаваліся на такія пасады (але ў некаторых, паводле іх словаў, «зарплата пры гэтым таксама „лянівая“»). Зрэшты, знайшліся і тыя, хто заўважыў: такая праца «ментальна знясільвае».
Пад «працамі для лянівых дзяўчат» маюць на ўвазе часцей за ўсё пасады сакратарак, офісных ці гатэльных адміністратарак, хоць неабавязкова іх. Галоўнае, каб абавязкі, выканання якіх патрабуе пазіцыя, не прымушалі моцна напружвацца і затрымлівацца пасля заканчэння працоўнага часу. А яшчэ — каб наймальнік пры гэтым забяспечваў прымальным заробкам і сацпакетам. У заходніх медыя такія lazy girl jobs ужо назвалі проста «працай здаровага чалавека» і «рашэннем для праблемы выгарання».
Кар’ерная кансультантка Таццяна Дзямчук лічыць, што так людзі адмаўляюцца ад ідэі «дасягатарства», вызваляюць сябе ад стрэсу і нармалізуюць асабістае жыццё.
— Па сутнасці, lazy girl job — гэта яшчэ адзін адказ, як і нядаўні трэнд quit quitting («ціхае звальненне»; гэта значыць, што чалавек робіць мінімум таго, што ад яго патрабуюць, і не перапрацоўвае. — Заўв. рэд.), на культуру працагалізму. Гэтыя трэнды падрываюць каштоўнасці культуры капіталізму з яе імкненнем пастаяннага павышэння прадуктыўнасці. Але ў адрозненне ад quit quitting, прадстаўнікі «лянівых» работ не ўнікаюць працы, а ставяць межы ў пытаннях кар’еры і асабістага жыцця, — тлумачыць Дзямчук. — Можна сказаць, мы назіраем змену каштоўнаснай парадыгмы, дзе поспехі ў кар’еры — ужо не найважнейшая частка нашай самаідэнтыфікацыі.
Сам тэрмін lazy girl job з’явіўся ў 2023 годзе дзякуючы 26-гадовай Габрыэль Джадж, якая паспела папрацаваць у сферы кансалтынгу ўсяго два гады, пасля чаго выгарала і звольнілася, знайшоўшы тую самую «лянівую» пасаду. Цяпер яна вядзе TikTok-блог больш чым на 170 тысяч падпісчыкаў, дзе публікуе відэа пра тое, як знайсці такую ж працу ўсім, хто таксама хоча выйсці з карпаратыўнай гонкі. І нават на гэтым зарабляе.
— Я проста спрабую прымусіць людзей зразумець, што жыццё можа быць і па-за працай, — заяўляе Джадж.
Дзямчук кажа, што ідэя блогеркі ў тым, каб «баланс працы і асабістага жыцця прымусіў вас адчуць, што вы працуеце менш, чым людзі, якія працуюць на іншых месцах».
Але чаму такую «лянівую» працу назвалі жаночай? Можа, мужчынам таксама не хочацца перапрацоўваць…
Гэта праўда. Згодна са статыстыкай інстытута Gallup, у кастрычніку 2023 года больш чым палова амерыканскіх мужчын і жанчын хацелі ад сваёй наступнай працы аднаго і таго ж — паляпшэння самаадчування, а таксама балансу паміж працай і асабістым жыццём. Разрыў тут ёсць, але, на думку Таццяны Дзямчук, не такі вялікі: такі крытэр важны 69% жанчын і 58% мужчын. Пры гэтым самым папулярным крытэрам выбару наступнай працы ў мужчын стала значнае павелічэнне асабістага даходу і паляпшэнне сацпакета — за гэта прагаласавалі 59% з іх. Але і сярод жанчын гэта важна такому ж працэнту апытаных.
— Жаданне мець баланс работы і асабістага жыцця — гэта не тыпова жаночая гісторыя, — расказвае Дзямчук. — Як піша сама аўтарка тэрміну Габрыэль Джадж, фокус на жанчынах тут выключна ў маркетынгавых мэтах. І мне падаецца, тут яна не прагадала. Гэтыя два словы — lazy і girl — выдатна прыцягваюць увагу. Але, на жаль, усюды ўсё яшчэ пануе дыхатамія «тыпова жаночыя і тыпова мужскія прафесіі». І Беларусь тут не ў лідарах прагрэсу. «Лянівыя» работы з трэнду нейкім дзіўным чынам лічацца «жаночымі». І на маю думку, такі маркетынг яшчэ больш узмацняе гэты феномен, з якім жанчыны змагаюцца апошняе стагоддзе.
Дзямчук называе і lazy girl job, і quit quitting дастаткова заканамернымі наступствамі кавіду, якія адбіліся на ўсіх людзях, незалежна ад іх гендару.
— Дыстанцыйная праца негатыўна паўплывала на статыстыку выгарання ў тым ліку. Праца ўвайшла ў дом, і размыліся межы таго самага прыватнага і працоўнага жыцця, — нагадвае Дзямчук. — Пандэмія падсвятліла шмат недахопаў сістэмы і трансфармавала каштоўнасці асобнага чалавека, якія нам гучна дэкларуе маладое пакаленне ў TikTok і Instagram.
Паводле нашай суразмоўніцы, гэты на першы погляд бяскрыўдны трэнд насамрэч ускалыхнуў некалькі глыбінных і спрэчных пытанняў.
— Гэта і канфлікт паміж стаўленнем да працы маладога пакалення і старэйшых, яшчэ — мужчынская і жаночая праца, а таксама пытанне, ці можна атрымліваць ад працы задавальненне і пры гэтым добра зарабляць. Таму ўсё не так проста, як заўсёды, — усміхаецца Дзямчук. — Глабальна чалавецтва ўвесь час натуральна імкнулася да таго, каб працаваць меней.
Філасофская думка пра «адносіны з працай» пачала фармавацца яшчэ ў Старажытнай Грэцыі, дзе мысляры разважалі пра цяжкасці гэтай справы. І казаць, што вось менавіта цяперашнія «дваццацігадовыя», якія здымаюць відэа ў TikTok, не хочуць працаваць, — як мінімум будзе несумленна.
На думку Дзямчук, для маладых людзей (у тым ліку беларусаў) характэрныя не «лянота» і «рыгіднасць», то-бок непадатлівасць, а іншыя каштоўнасныя арыенціры што да працы. І яны, кажа суразмоўніца, узніклі ад жадання, «каб было не як у бацькоў».
— Мне спадабаўся адзін камент у TikTok: «God bless generation Z. They will save us» (у перакладзе — «Барані Божа пакаленне зумераў. Яны ўратуюць нас». — Заўв. рэд.). Яны імкнуцца да свабоды на працы, індывідуалізацыі і глабалізацыі, хочуць праяўляцца і мець прастору для рэалізацыі сваіх талентаў, больш клапоцяцца пра ментальнае здароўе, — кажа кар’ерная кансультантка. — На такія новыя запыты грамадства «сістэма» не паспявае адказваць. З гэтага вынікае неабходнасць дыялогу сённяшніх працадаўцаў і маладых працаўнікоў, дзе кожны з бакоў усведамляе мэты і каштоўнасці іншага. Толькі тады можна дамовіцца — бо пакуль гэта выглядае як супрацьстаянне, а не як перамовы.
