23-гадовага палітвязня Дзмітрыя Гопту ў калоніі глядзяць іншыя асуджаныя — дапамагаюць у бытавых пытаннях, абараняюць, каб не было канфліктаў. Хлопца асудзілі на два гады, нягледзячы на разумовую адсталасць, а ў пачатку 2022-га адмовілі ў памілаванні. Тое, што трэба заставацца ў калоніі да канца тэрміну, ён перанёс цяжка. Не трапіла яго прозвішча і ў спіс тых, каго вызваляць па амністыі, хаця Лукашэнка прызнаваў, што па пратэсных справах сядзяць людзі, якія здзейснілі нязначныя з пункту гледжання беларускіх уладаў «злачынствы». Больш за тое, Гопту ўнеслі ў спіс тых, хто мае дачыненне да экстрэмізму. Як цяпер маецца хлопец, калі ён вернецца дадому і якія наступствы могуць быць за «экстрэмізм», блог «Людзі» спытаў у яго маці. Мы перадрукоўваем гэты матэрыял.
Дзмітрый Гопта — жыхар Жлобіна, у хлопца разумовая адсталасць. У лютым 2021 года суд Жлобінскага раёна прызнаў яго вінаватым у тым, што 10 жніўня ён каля мясцовага ДК «удзельнічаў у несанкцыянаваным мітынгу, кідаў камяні ў бок міліцыянераў і ў аўтазакі». Хлопцу далі два гады калоніі па ч.1 арт. 342 і арт. 364. На судзе Гопта цалкам прызнаў віну, як яму параіла дзяржаўная адвакатка, і пацвердзіў, што кінуў адзін камень і ўцёк.
Экспертыза вырашыла, што, нягледзячы на праблемы з паводзінамі, ён можа адказваць за свае дзеянні і павінен несці пакаранне.
«Ніхто з тых, хто ведае Дзіму, не разумее, як такога чалавека можна назваць экстрэмістам»
Калі ў пачатку года стала вядома, што памілавання не будзе, Дзіма моцна перажываў, казала яго мама Вольга Гопта. Цяпер жанчына ўспамінае, што тады «рыдалі ўдваіх». Цяпер хлопец «больш-менш добра», расказвае жанчына. За гэты час яна ўжо двойчы бачыла сына — у красавіку і жніўні:
— Быў худзенькі такі. На першым спатканні яго стан быў цяжкі. З ім размаўляеш, а ён нават у вочы не глядзіць — позірк пусты. Не чуе зусім, увесь час перапытвае тое самае, што ты ўжо казала пяць хвілін таму. Я зразумела, што нешта не так, і пазваніла начальніку медчасткі, прасіла, каб хоць нейкія лекі яму давалі. Але яго летам нават клалі ў бальніцу, потым восенню яшчэ на тыдзень — трохі падлячылі, і цяпер яму лепш. Добра, што ў калоніі адрэагавалі, паставіліся па-чалавечы. Калі мы апошні раз бачыліся, у жніўні, быў ужо нібыта іншы чалавек — і смяяўся, і пажартаваць мог.
На амністыю, пра якую з верасня казалі МУС і Лукашэнка, сям’я Гопта таксама моцна не спадзявалася. Разумелі, што ад дня, калі яе абвесцяць, да моманту, калі пачнуць адпускаць, можа прайсці шмат часу — хутчэй скончыцца тэрмін пакарання. А калі прозвішча Дзімы трапіла ў спіс асоб, што «маюць дачыненне да экстрэмізму», перасталі пра гэта думаць увогуле.
— За што яго туды ўнеслі, я не ведаю. Бо Дзіма і экстрэміст — гэта вельмі смешна. Ніхто з тых, хто яго ведае, не разумее, як такога чалавека можна назваць экстрэмістам. Якія ў гэтага могуць быць наступствы? Як я даведалася сама, гэта можа быць пяць гадоў нагляду з боку міліцыі, трэба будзе хадзіць адзначацца. Ну крэдыту не зможа ўзяць ніякага, а ў армію яго і так не бралі па захворванні. Адзінае пытанне для мяне, ці будзе яму абмежаваны выезд за мяжу.
Таксама за ім трэба будзе сачыць, каб нікуды не пайшоў, нічога нідзе не напісаў, бо людзі як Дзіма вернуцца ў зусім іншую Беларусь. Яны і блізка не ведаюць, наколькі ўсё памянялася, што нават лайк пад пастом можа зноў аказацца крымінальнай справай. Трэба будзе неяк яму растлумачыць гэта — калі нават вельмі хочацца, не трэба гэта рабіць. Але ён не цікавіўся палітычнымі навінамі і не цікавіцца цяпер — больш пытае, як там дома.
«У Дзімы бываюць начныя энурэзы, таму яго трэба кантраляваць, каб вечерам лішні раз чаю не папіў»
У калоніі Гопта, як і іншыя асуджаныя, ходзіць на працу і разам з усімі шые форму.
— Яго там пасадзілі абразаць ніткі, іншым разам дапамагае грузіць машыны. Цяжкай працы яму не даюць. Я пытала, ці саджаюць яго за швейную машынку. Казаў: «Ага, а калі я сабе пальцы папрышываю, хто за мяне адказваць будзе?» (смяецца).
Пасля жніўня Дзіма вырашыў больш не пісаць заяваў на спатканне з роднымі — паабяцаў дасядзець «і так». Лісты ад яго блізкія атрымліваюць нячаста — дадому толькі звоніць.
— У СІЗА часцей пісаў, а тут лянуецца — можа, раз-два на месяц нешта прыходзіць. Калі тэлефануе, пытаю: «Дзімка, ты напісаў?» — «Ай, сяду напішу», — кажа. У лістах нічога нават не расказвае, хочаце — верце, хочаце — не! Дашле кароценькае такое, як абрывак: «Мама, у мяне ўсё добра, не хвалюйцеся. Я вас люблю, сумую, абдымаю. Усім прывітанне!» І ўсё! І так кожны ліст, — смяецца жанчына, яна ўжо больш бадзёра размаўляе на тэму зняволення сына.
Вольга дакладна ведае (і радуецца гэтаму), што сына не адпраўляюць у ШІЗА, як гэта здараецца з іншымі палітвязнямі, але больш інфармацыі пра ўмовы ў калоніі не мае.
— Дзіма нічым абсалютна не дзеліцца. Кажа: «Мам, усё добра». Іншым разам пытаеш проста, што еў. І тут не расказвае падрабязнасцяў. Толькі: «Нас кормяць, усё добра, я не галодны».
Жанчына не ведае прычын такіх паводзін сына, але кажа, што штосьці атрымліваецца пачуць ад людзей, якія былі з ім у калоніі і ўжо выйшлі на свабоду. Іншыя вязні дапамагаюць хлопцу ў няволі.
— Па іх словах, у Дзімы ўсё там нядрэнна. Дзякуй Богу, яго не чапаюць. Мабыць, ведаюць, што ён проста такі, — расказвае яна пра стаўленне адміністрацыі і далей расказвае пра адносіны ў атрадзе. — Навокал ёсць людзі, і яны таксама разумеюць, дзесьці падтрымліваюць. Дакладна вядома, што яго там не крыўдзяць. Калісьці выйшаў былы Дзімаў атрадны (ён непалітычны), пазваніў мне: «Так, з ім цяжкавата бывае, здараецца ўсякае, але з ім там усё добра, не хвалюйцеся». У Дзімы бываюць начныя энурэзы, таму яго трэба кантраляваць, каб вечерам лішні раз чаю не папіў. За ім трэба ўвесь час назіраць. І я ведаю, што ёсць пара чалавек, якія з ім побач знаходзяцца літаральна 24 гадзіны ў суткі. Глядзяць, каб яго ніхто не пакрыўдзіў і ён сам нічога не нарабіў.
Добра, што хлопцы яго там глядзяць: кажуць, каб апрануўся, калі на двор ідзе, пераапрануўся, схадзіў у душ, памыў рэчы. Той жа мужчына, які мне званіў, казаў, што хадзіў з ім у краму, купіў тазік, паказаў, як мыць дробнае адзенне. Прыемна, што хтосьці аказаўся побач з сынам. Але, мне здаецца, так сталася менавіта таму, што я не прамаўчала, а пачала расказваць пра сына, пра тое, які ў яго стан, як трэба да яго ставіцца. Калі б гэта не агучылі, ніхто не ведае, як бы ўсё склалася.
«Апошнія тыдні вельмі доўга цягнуцца»
Маці палітвязня жартуе, што сын амаль за два гады ў калоніі так і не прывык рана ўставаць і ўсё рабіць паводле распарадку. Але яна ўжо менш хвалюецца за яго.
— Там яму значна лепей, чым у СІЗА. Вось летам у іх былі нейкія спартыўныя мерапрыемствы. Казаў, ганялі ў футбол. Але ж калонія — гэта і не дом. Ён ужо прывык да ўмоваў, але ўсё адно, калі звоніць, кажа, што стаміўся. Да апошняга пытаў, ці ёсць яшчэ нейкі спосаб хутчэй трапіць дадому. Я тлумачыла: «Дзімачка, ужо ні на што не спадзявайся», — кажа Вольга. Яна так і не атрымала ад Васкрасенскага адказ, які прапанаваў сям'і пісаць прашэнне, чаму ў памілаванні адмовілі псіхічна хвораму маладому хлопцу. Рэакцыі з яго боку яна не заўважыла.
Днямі Гопту даслалі апошнюю перадачу — «каб дацянуць апошнія паўтара месяца». Болей, казаў родным, высылаць не трэба. Хутка скончацца два гады, на якія асудзілі хлопца, і 1 студзеня ён мусіць выйсці на свабоду. Вольга кажа, што дома да сустрэчы з ім усё ўжо даўно падрыхтавалі. Цяпер маці даведваецца ў сына, чаго смачнага яму прыгатаваць.
— Вось званіў у нядзелю, я ў яго пыталася: «Дзіма, як сустрэнем цябе, будзем ехаць дадому, што ты першае хацеў бы з’есці, што табе прывезці?» Кажа: «Хачу блінчыкаў з тварагом!» — з радаснай усмешкай у голасе кажа маці. — Пакой мы для яго ўжо падрыхтавалі — зрабілі ўсё, каб яму было добра і ён не ўспамінаў тое, што яму давялося перажыць за гэтыя два гады. Нам тут хутчэй бы яго дачакацца і абняць! Апошнія тыдні вельмі доўга цягнуцца. І Дзіма ўжо падлічвае час, калі вернецца. Ён так і не зразумеў, за што сядзіць, але пра гэта болей і не пытае.
