Пасля нягодаў у Тайландзе і адмены выступаў у Турцыі і Дубаі гурт «Бі-2» выправіўся ў еўрапейскі тур. Канцэрт у Вільнюсе наведала лідарка беларускіх дэмсілаў Святлана Ціханоўская, а ў Варшаве «Бі-2» праспявалі свой хіт «Мой рок-н-рол» разам з салісткай беларускага гурта Naviband Ксеніяй Жук, прывітаўшы публіку лозунгам «Жыве Беларусь!». «Люстэрка» сустрэлася з салістам гурта ў польскай сталіцы і распытала, пра што яны дамовіліся з Ціханоўскай, ці гатовы ён стаць грамадзянінам Новай Беларусі, а таксама даведаліся, як перажыць эміграцыю і чаму цяпер самы час ісці дадому.
Лёва Бі-2 (сапраўднае імя — Ягор Бортнік), 51 год. Нарадзіўся ў Мінску. У 1985 годзе пазнаёміўся з Аляксандрам Уманам (Шура Бі-2), з ім заснаваў гурт «Бераг ісціны», які ў хуткім часе змяніў назву на «Бі-2». У 1992-м яны разам пераехалі ў Ізраіль, потым — у Аўстралію, дзе працягнулі займацца музыкай. У 1999 годзе гурт «Бі-2» пераехаў у Расію і пачаў актыўную працу на рынку СНД. У 2020-м каманда падтрымала пратэсты ў Беларусі, а пасля 2022-га асудзіла напад Расіі на Украіну (за гэта Лёву прызналі замежным агентам). Нейкі час музыкі заставаліся ў краіне, але з’ехалі пасля забароны выступаў. 24 лютага 2024 года Лёву Бі-2 і астатніх удзельнікаў калектыву затрымала тайландская паліцыя. Расійскія дыпламаты патрабавалі выдачы музыкаў у Расію. Пасля актыўнай міжнароднай рэакцыі гэтага ўдалося пазбегнуць.
«Прэзідэнткай я яе назваў таму, што яна выйграла выбары»
— Раней гурт «Бі-2» актыўна не выказваўся на палітычныя тэмы. На канцэрце ў Варшаве 17 сакавіка ад Шуры прагучала вітанне «Жыве Беларусь!». Што змянілася?
— Мы выказваліся і раней, але не маглі гэта ўсё аформіць у нейкі маніфест. Бо мы ўсё ж не грамадзяне Расіі ці Беларусі. І я са сваёй маральнай пазіцыі вельмі доўга лічыў, што мы як замежнікі не маем права актыўна ўдзельнічаць у палітычнай дзейнасці. Я маю на ўвазе заявы нейкія пісаць і ўсё астатняе. Мы нічога не казалі, але тое, што мы рабілі, вызначала нашую пазіцыю. Але гэта пачалося нашмат раней за падзеі 2022 года.
Пра Беларусь гэта было не першае выказванне. Калі пасля выбараў пачаліся хваляванні, мы выступілі з заявай, ужо такой проста канкрэтнай. Увесь гурт выказаўся наконт таго, што мы вітаем перамены, якія неабходныя для краіны.
Беларусь тады паказала нашую будучыню ў Расіі. Тым больш напэўна расійскія спецслужбы дапамагалі гэта ўсё рабіць, выратавалі Лукашэнку. Бо потым тое самае пачалося ўжо і ў Расіі — блакаванне ліній, калі нешта адбываецца, то адразу выключаецца інтэрнэт, тэлефон. Адпрацаваная схема. Можа, яны нават трэніраваліся разам.
У гэтым плане ў нас няма ніякай дваістай пазіцыі. Проста зразумейце, я цяпер жыву за мяжой, ужо свядома, скажам так. У мяне заняло гады два ці паўтара, каб адвыкнуць ад Расіі. Гэта ўсё ж цяжка і доўга.
— Перад канцэртам у Вільнюсе 15 сакавіка вы сустрэліся са Святланай Ціханоўскай і назвалі яе «спадарыня прэзідэнтка». Якое ўражанне на вас яна зрабіла і чаму вы лічыце яе прэзідэнткай?
— Добра ў зносінах, яна вельмі адкрытая. Класная была сустрэча. Мы з ёй фотасесію нават зрабілі.
Прэзідэнткай я яе назваў таму, што яна выйграла выбары, як мне здаецца. І трыгерам для пратэстаў, якія пачаліся пасля выбараў, стала менавіта гэта. Мне гэта было проста прыемна, шчыра кажучы. Мы знаёмыя з Маяй Санду (прэзідэнтка Малдовы. — Заўв. рэд.), і мне таксама прыемна да яе звяртацца «спадарыня прэзідэнтка».
Я наогул лічу, што ў палітыцы кіраўнічыя ролі мусяць адыгрываць разумныя жанчыны. Бо для іх прынцыпы нашмат важнейшыя, чым для мужчын. Напэўна, гэта яшчэ звязана з формамі сучаснай барацьбы за правы жанчын, эмансіпацыяй. І, па-другое, проста жанчыны дабрэйшыя. Хаця, калі ўспомніць маю былую жонку, то…
— Ці дапускаеце вы, што можаце прыехаць у Новую Беларусь і быць там карысным?
— Мы ўжо дамовіліся са спадарыняй прэзідэнткай, што як толькі яна вяртаецца ў краіну, то мы бяром на сябе вялікі канцэрт на праспекце Пераможцаў ля Палаца спорту. Там можна зрабіць выдатны бясплатны канцэрт для ўсіх. Нам хочацца рабіць гэтае свята. Спадзяюся, яно хутка прыйдзе. У Беларусі, я думаю, будзе натуральны момант пераходу. Вось з Расіяй будзе складаней.
— Вы б сталі грамадзянінам Беларусі, калі б прэзідэнткай была Ціханоўская ці іншы дэмакратычна абраны палітык?
— Магчыма, проста цяпер гэта ж не самамэта. Калі я з’язджаў з Беларусі, то па законе пашпарт забіралі, і нават калі яго пакідалі, то ўсё роўна са спісу грамадзян выкрэслівалі. Я калі ў 1992 годзе з’язджаў, то развітваўся назаўжды з усімі сваімі сябрамі, з мамай. А цяпер — вось так. Цяжка сказаць, што будзе далей.
— На канцэрце ў Варшаве вы праспявалі разам з Ксеніяй Жук з гурта Naviband. За творчасцю якіх беларускіх музыкаў вы сочыце?
— Шурык сочыць, ён меламан. Я ведаю гурт «Маўчаць дома», які зрабіў фурор ва ўсім свеце. Мы нават паспрабавалі з імі папрацаваць, але не вельмі атрымалася, яны з’ехалі на гастролі.
Музыка прыходзіць з цішыні, як казаў Мусаргскі. Таму, калі я саджуся за новую пласцінку, то стараюся наогул не слухаць нічога. Музыка пачынае праяўляцца ў мяне ўнутры. Не спудзіць — гэта самае галоўнае. Але я ўсё роўна імкнуся, вядома, сачыць за трэндамі.
«Я вітаю любыя сцягі. Тым больш бел-чырвона-белы»
— Ваш сябар Ігар Рубінштэйн у размове з «Люстэркам» пра вашыя прыгоды ў Тайландзе згадваў, што вы з’язджалі з Беларусі яшчэ за Шушкевічам, а на пашпартах у вас была «Пагоня». Цяпер на вашыя канцэрты прыходзяць людзі з бел-чырвона-белымі сцягамі. Што вы адчуваеце, калі бачыце іх?
— Адчуваю радасць. Бо гэта тая публіка, для якой мы пішам песні. Мы пачалі гаварыць пра ўсё адкрыта, каб расставіць усе кропкі над «i», ужо немагчыма прайсці скрозь струмяні. Нядаўна ў нас спыталі, ці не баімся мы пакрыўдзіць сваю публіку ў Расіі, якая, магчыма, у чымсьці з намі не згодная. На што я адказаў: «А навошта нам публіка, якая нас не падтрымлівае і не падзяляе нашыя погляды?»
А тут мы абсалютна ў сваёй талерцы. Я вітаю любыя сцягі — і Украіны, і Беларусі. Тым больш бел-чырвона-белы. Я вось не ведаю, як ставіцца да афіцыйнага сцяга, які з савецкіх часоў прыйшоў. Я не ведаю, застанецца ён у будучыні ці не, гэта ж спадчына Савецкага Саюза. А бел-чырвона-белы быў дзяржаўным сцягам, калі я з’язджаў. Я памятаю яго на вуліцах тых часоў. Мне здавалася, што гэта добрая альтэрнатыва таму савецкаму сцягу, які я не магу ўспрымаць сваім дагэтуль, шчыра кажучы.
— У 2022 годзе, яшчэ да пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне, у гурта выйшла песня «Я никому не верю», у якой ёсць радок «Я наконец понял, меня не держат корни». Па-прароцку атрымалася. Гэта было пра Расію ці пра Беларусь?
— Гэта ўсё бясконцыя развагі з нагоды радзімы і ўсяго астатняга. Што такое карані? Гэта ж усё алегорыя. Карані — гэта традыцыі. А якія ў нас традыцыі? Усё, нічога няма. Ні ідэалогіі, ніфіга наогул.
Мы ж таксама знаходзімся цяпер тут, у Польшчы, а не ў Беларусі. І вас не трымаюць карані. Мы проста па-іншаму пачынаем да гэтага ставіцца. Але вялікая і неаддзельная частка майго мінулага і ўжо сучаснасці — Беларусь, я там нарадзіўся і вырас.
— Паводле вашых назіранняў, Беларусь моцна змянілася пасля 2020 года?
— Я чатыры гады таму быў апошні раз у Мінску. Мы прыехалі рабіць прэс-дзень з нагоды вялікага канцэрту, які ў выніку не адбыўся. У нас быў цудоўны прэс-дзень, мы сцябаліся з нейкіх нюансаў беларускага жыцця. Тады яшчэ ў Расіі не дайшлі да гэтага ўсяго. Таго, што вы перажылі першыя. Нам здавалася, што ў Расіі ўсё ж больш свабодная абстаноўка, і мы прыехалі ў Мінск, дзе трэба сябе кантраляваць. Усе жартачкі ў нас былі акуратныя, на ўзроўні эзопавай мовы. Але любой стабільнасці прыходзіць калі-небудзь канец.
«Я дапамагаю Украіне, але я не ведаю, як дапамагчы Беларусі»
— Раскажыце пра сваю маму. У нядаўнім інтэрв'ю вы казалі, яна ў Мінску і ў яе хвароба.
— Мама жыве ў Мінску, цяпер яна хварэе на дэменцыю, я не магу яе адтуль вывезці ўжо. Я нават зайздрошчу, бо яна кожны дзень прачынаецца і не памятае, што было ўчора.
У мяне не было асабістага досведу зносін з людзьмі, у якіх здарылася дэменцыя. Спачатку гэта выклікала шок. Бо неяк яна не пазнала мяне па тэлефоне. А цяпер кожны раз, калі я тэлефаную, яна пытае, дзе я цяпер. Кажу, дома. А яна пытае: «У Маскве?» Я кажу, што не жыву ў Маскве ўжо паўтара года, жыву ў Іспаніі. Я не хачу яе хваляваць, але так атрымлівалася, што ўрэшце даходзіла да таго, чаму я не ў Маскве. Таму што вайна, Расія напала на Украіну. І яна кожны раз плакала. Я зразумеў, што мне трэба проста спыніць гэта ўсё. У Маскве дык у Маскве. Вось так трагічна. Я не ведаю, ці атрымаецца ў мяне яе ўбачыць яшчэ. Будзем спадзявацца.
— Вы перажылі не адну эміграцыю. Што можаце параіць беларусам, якія пасля 2020 года былі вымушаныя з’ехаць з краіны?
— Гэта, вядома, цяжка. Усё ж, калі я з’язджаў у 19 гадоў, я гэта сам выбіраў, разумеў, куды еду. Я да гэтага рыхтаваўся. Распрадаў сваю калекцыю маштабных мадэляў аўтамабіляў. Гэта для мяне была самая вялікая трагедыя. Мне потым гэтая калекцыя снілася, пакуль я не сабраў такую ж (хоць і яна ўсё роўна ў Маскве).
Цяпер у нас ва ўсіх вымушаная эміграцыя. Магу сказаць, увогуле, банальныя словы: трымацца, не зламацца духам. Але чалавек — істота моцная. Ёсць велізарная перавага, калі ты прыязджаеш у свабодную краіну. Ты можаш сябе рэалізаваць у любым выглядзе — хоць у порнабізнесе, хоць мастаком, хоць інжынерам.
Вядома, гэта цяжка зрабіць, калі ты перасякаеш нейкі ўзрост. Але тут свабода. Яна ўключае ў сябе ўсё, і ў цябе з’яўляецца больш магчымасцяў. Ёсць варыянты не толькі ісці на завод, у турму або калгас. Людзі розныя і выяўляюць сябе па-рознаму.
Нават калі ў мяне была ўсвядомленая эміграцыя, то першы час мы жылі вельмі сціпла. Ды і не першы. Наогул заўсёды жылі сціпла. Калі прыехалі ў Аўстралію, усе заробленыя грошы ўкладалі ў добрыя студыйныя запісы.
Панікі, вядома, не трэба ніякай. Я ў сваім жыцці вельмі шмат разоў сутыкаўся з тым, што ты часам трапляеш у сітуацыю, і выхад з яе не трэба адразу глабальна ўяўляць як суцэльную скончаную карціну. Трэба сітуацыўна рабіць крок за крокам, і паступова ўваходзіш у рэжым і пачынаеш з усім разбірацца.
Гэта пытанне часу. Вядома, шкада яго марнаваць. Калі ты ўжо пераехаў, то вучы мову краіны, старайся быць у курсе таго, што ў ёй адбываецца. Гэта я ўсё расказваю так, калі б я і сам усяго гэтага прытрымліваўся (смяецца).
Чалавек — істота вельмі моцная і жывучая. Як правіла, шанец прыходзіць да кожнага. Проста да гэтага трэба быць гатовым. Калі ты ўжо зрабіў такі крок і з’ехаў у іншую краіну, то зрабіць наступны крок будзе ўжо не так страшна.
— Вялікая колькасць вашых прыхільнікаў застаецца ў Беларусі. Што вы можаце сказаць ім?
— Я стаўлюся з вялікай павагай і піетэтам да прыхільнікаў у Беларусі, у Расіі, ва Украіне. Не можа ўся краіна з’ехаць. Гэта ў нас была магчымасць вырвацца.
Мне могуць прад’явіць: з’ехаў за мяжу і цяпер можа казаць усё, што хоча. Так, я магу казаць усё, што я хачу! Я вельмі спачуваю людзям у Беларусі. Я маю ўяўленне пра ўзровень жыцця цяпер. І спачуваю.
Я дапамагаю Украіне, але не ведаю, як дапамагчы Беларусі. Зразумела, што Украіне трэба гуманітарную дапамогу пасылаць. Ясна, што існуе глабальная праблема — гэта вайна. Там гінуць людзі, трэба дапамагаць.
А Беларусі, атрымліваецца, трэба дачакацца, калі гэтая бульба ўжо застанецца без мундзіраў. Тады нешта пачне адбывацца. Урэшце, не ўсе пад месяцам вечныя.
«Мы пакаленне разгубленых людзей. Голая вечарынка скончылася, а дзе рэчы — ты не памятаеш»
— Цяпер у многіх ёсць вялікая трывожнасць, прадчуванне блізкай сусветнай вайны. У вас ёсць такое пачуццё?
— Я б у такім маштабе не мысліў. Я не геапалітык, не магу вам даць аналіз прычын і гэтак далей. Гэта проста погляд збоку.
Магчыма, надыдзе момант, калі войскі NATO ўвойдуць ва Украіну, каб яе ўратаваць. Я на гэта спадзяюся. Але ў любым выпадку лічу, што вайна Пуціна была прайграная яшчэ ў той момант, калі ён яе пачаў.
— Вы не геапалітык, але песні прарочыя ў вас здараліся. Як думаеце, калі і чым гэта скончыцца?
— Наступны альбом, які я хачу скончыць сёлета, радыкальна адрозніваецца ад нашых папярэдніх, тых, якія былі напоўненыя нейкімі прадчуваннямі. Гэта не прароцтва. Я такое слова не люблю. Я матэрыяліст і атэіст. Я веру ў штучныя зубы, дабро і квантавую фізіку. Думаю, усе працэсы будуць дастаткова натуральна адбывацца.
Я разумею, што вы беларускае выданне, для вас важна, каб гаварылі пра беларусаў. Але рэч у тым, што я ўжо стаў такім касмапалітам, што мы цяпер публіку, якая прыходзіць на нашыя канцэрты за мяжой, называем рускамоўнай. Вядома, ёсць беларуская мова, украінская, казахская і гэтак далей, але нашая аўдыторыя разумее па-руску. У нас зварот да ўсіх рускамоўных аднолькавы: змагайцеся за свабоду, пакуль ёсць час.
Мы пакаленне оазгубленых людзей, якія трапілі на нейкую такую дыскатэку, што пачалася яшчэ ў 1990-я і завяршылася ў 2014-м. Гэта была тусоўка людзей, у якіх голая вечарынка скончылася, а дзе рэчы — ты не памятаеш. Але трэба ісці дадому, бо ўжо стала небяспечна.
Журналісты «Люстэрка» бяруць эксклюзіўныя інтэрв'ю ў вядомых людзей і лідараў меркаванняў. Мы задаём ім пытанні, якія хвалююць менавіта вас — беларусаў.
«Люстэрка» працуе ўжо больш за два гады. Мы пішам і здымаем для беларусаў усюды — тых, хто адарваны ад дома, і тых, хто застаецца ўнутры краіны.
Падтрымайце праект, каб мы стварылі больш эксклюзіўных і якасных матэрыялаў 🤍
Калі вы знаходзіцеся не ў Беларусі — падтрымайце «Люстэрка» фінансава. Ахвяраваць любую суму можна хутка і бяспечна праз сэрвіс Donorbox.
Гэта бяспечна?
Калі вы не ў Беларусі — так. Гэты сэрвіс выкарыстоўвае больш за 80 тысяч арганізацый з 96 краін. Ён сапраўды надзейны: у аснове — аплатная сістэма Stripe, сертыфікаваная па міжнародным стандарце бяспекі PCI DSS. А яшчэ банк не ўбачыць, што плацёж зроблены ў адрас «Люстэрка».
Вы можаце зрабіць разавае ахвяраванне або аформіць рэгулярны плацёж. Рэгулярныя данаты нават на невялікую суму дазволяць нашай рэдакцыі лепш планаваць уласную працу.
Важна: не данацьце з картак беларускіх і расійскіх банкаў. Гэта пытанне вашай бяспекі.
Калі для вас зручнейшы сэрвіс Patreon — вы можаце падтрымаць нас з дапамогай яго. Аднак Donorbox возьме меншую камісію і цяпер у прыярытэце для нас.
